سندرم روده تحریک پذیر یا IBS چیست و تشخیص و درمان آن به چه صورت است؟ - وبلاگ چاپارها

به گزارش وبلاگ چاپارها، سندرم روده تحریک پذیر یا IBS یک اختلال عملکردی است که با درد و ناراحتی شکم و تغییر در اجابت مزاج در غیاب اختلال ساختاری معین می گردد.

تشخیص این بیماری براساس یافته های بالینی و پس از رد سایر علل است

پزشکان از معیارهای تشخیصی به نام از کرایتریای Rome IV برای تشخیص آن استفاده می نمایند.

دردها در این بیماری به چه صورت هستند؟

دردهای راجعه شکم، به طور متوسط حداقل یک روز در هفته در 3 ماه اخیر که با 2 مورد از موارد زیر همراه باشد:

- با دفع مدفوع ارتباط داشته باشد (با دفع بهتر گردد).

- تغییر در دفعات دفع یبوست یا اسهال)

- تغییر در قوام مدفوع (یبوست یا اسهال)

موارد ذکر شده باید در 3 ماه اخیر وجود داشته باشد و علائم از 6 ماه قبل شروع شده باشدو

این بیماری در خانم ها شایع تر است 80٪ از موارد شدید IBS هم در خانم ها شامل دیده می گردد. IBS می تواند تمام سنین را درگیر کند ولی بیشتر بیماران، شروع علائمشان از قبل 45 سالگی می باشد. شدت علائم متفاوت است. گاه به قدری شدید است که موجب اختلال در کیفیت زندگی و هزینه های بالای درمانی می گردد. ولی سوء تغذیه ناشی از آن نادر است.

IBS با بعضی بیماری های عملکردی دیگر نظیر فیبرومیالژی و سردرد کمر درد و علائم ادراری تناسلی همراهی دارد.

علائم بالینی IBS

درد یک علامت کلیدی در تشخیص بیماری است (درد شرط ضروری است) درد شکم در IBS در شدت و محل آن بسیار متفاوت است درد شکم در IBS با مدفوع بهتر می گردد و معمولا قبل از تغییر اجابت مزاج شروع میشه ولی گاهی بدنبال تغییر قوام یا دفعات مدفوع درد نیز شروع می گردد. درد عمدتا اپیزودیک و کرامپی است اما می تواند به یک درد زمینه ای مداوم اضافه گردد.

اختلال در خواب غیر معمول است چرا که درد شکم اغلب فقط در ساعات بیداری وجود دارد. اگر چه بیمارانی که IBS شدید دارند. مکررا در طول شب با درد از خواب بیدار می شوند لذا دردهای شبانه افتراق دهنده علل فانکشنال از علل ساختاری نیست.

مواردی که به نفع IBS هستند:

-زور زدن موقع مدفوع

-احساس فوریت در دفع مدفوع

-احساس دفع ناکامل مدفوع

-دفع موکوس

-نفخ شکم

درد عمدتا با غذا خوردن یا استرس های عاطفی تشدید و با دفع مدفوع یا گاز بهبود می یابد.

علاوه بر این خانم ها از تشدید علائم در فاز قبل قاعدگی و حین قاعدگی شکایت دارند.

تغییر در عادات اجابت مزاج

پایدار ترین تظاهر بالینی در IBS، تغییر در اجابت مزاج است. شایع ترین الگوی آن یبوست متناوب با اسهال است اما معمولا یکی از این دو غالب است. در ابتدا یبوست ممکن است اپیزودیک باشد اما انتها به شکل مداوم در می آید و به شکل افزایش یابنده ای به درمان با مسهل ها مقاوم می گردد. مدفوع معمولا سفت و با کالیبر کم است که احتمالا منعکس نماینده کاهش آب شدیدی است که به علت اسپاسم و احتباس روده ای طول کشیده ایجاد می گردد. بیشتر بیماران از احساس دفع نا کامل مدفوع شکایت دارند که منجر به افزایش دفعات مدفوع کردن جهت کوشش برای دفع می گردد.

بیمارانی که علامت غالبشان , یبوست است ممکن است هفته ها یا ماه ها یبوست داشته باشند که با دوره های کوتاهی از اسهال همراه می گردد.

در سایر بیماران اسهال علامت غالب است که به شکل دفع حجم کمی از مدفوع شل است (حجم کمتر از 200cc)

اسهال شبانه از تظاهرات IBS نیست. اسهال می تواند با دفع مقدار زیادی موکوس همراه باشد و با غذا خوردن یا استرس بدتر گردد. خونریزی از تظاهرات IBS نیست مگر اینکه بیمار دچار هموروئید شده باشد. در این بیماران، سوء جذب و کاهش وزن رخ نمی دهد.

گاز و نفخ شکم

- بیماران IBS، مکررا از اتساع شکم و افزایش نفخ شکم و آروغ زدن شکایت دارند.بیش از مقدار نرمال، گاز در روده هایشان فراوری نمی گردد بلکه در بیشتر بیماران، انتقال گاز و میزان تحمل گاز های روده ای مختل شده است و در این افراد، برگشت ریفلاکس گاز از قسمت های انتهایی به ابتدایی روده وجود دارد که ممکن است به شکل آروغ زدن توصیف گردد.

علائم دستگاه گوارش فوقانی

بین 25 تا 50 ٪ بیماران IBS از مشکل بلع یا دیس فاژی، تهوع، استفراغ و سوزش سر دل شکایت دارند. این موضوع نشان می دهد که در این افراد علاوه بر روده عظیم سایر قسمت های روده نیز در گیر می گردد. مطالعات نشان داده که تحرک روده باریک این بیماران در طول بیداری شان مختل است در حالی که در طول شب، پترن حرکتی روده نسبت به افراد طبیعی، تفاوتی نمی نماید. شیوع IBS در بیمارانی که سوء هاضمه دارند بیشتر از افرادی است که علائم IBS ندارند همین طور بالعکس، در میان بیماران IBS، دیس پپسی بیشتر است.

می توان گفت IBS و سوء هاضمه عملکردی دو تظاهر از یک بیماری واحد هستند.

علت بیماری IBS

پاتولوژی بیماری IBS هنوز کاملا شناخته نشده است. اگر چه می توان به موارد زیر اشاره نمود:

-اختلالات حرکتی روده افزایش حساسیت حس اعضای احشایی - اختلالات سایکولوژیک - التهاب مخاطی سوء جذب اسیدهای صفراوی -تغییر فلور روده - فاکتور های ژنتیکی و پلی مورفسیم SERT

تاثیر استرس و اختلالات عاطفی در تشدید علائم و پاسخ بالینی به درمان ها قویا مطرح شده است. در 80٪ بیماران IBS اختلالات سایکولوژیک دیده شده است. عوامل روانی مانند استرس آستانه درد را در این بیماران تحت تاثیر قرار میدهد.

IBS پس از عفونت

حدود 3% بیماران IBS , در شروع بیماریشان، یک شبه بیماری اسعالی عفونی یا گاستروانتریت حاد را تجربه نموده اند. این گروه از بیماران معمولا خانم ها و افراد جوان هستند.

افزایش رشد باکتری های روده باریک هم در IBS دیده شده و کاهش گونه بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس و نسبت فرمیکوت ها به باکتریوئیدها دیده شده.

رویکرد به بیماران IBS

تشخیص این بیماری پس از رد سایر علل داده می گردد.

علائم بالینی که به ضرر تشخیص IBS هستند:

-شروع علائم در سنین بالا (45 سال)

-سیر پیشفراینده علائم و علائم خطر (کاهش وزن - آنمی - GIB)

-اسهال مداوم على رغم 48 ساعت ناشتایی

-وجود اسهال شبانه: استئاتوره

برای بیمارانی که علائم تیپیک IBS را دارند و علائم خطر ندارند، تست های اندکی در خواست می گردد .

برای تمام بیماران باید آزمایش خون CBC و سیگموئیدوسکوپی انجام گردد(بعضی احتیاج به کلونوسکپی دارند).

اگر علامت شاخص بیمار، اسهال و گاز است، با احتمال کمبود لاکتاز و رشد بیش از حد باکتریال تست هیدروژن تنفسی یا دریافت 3 هفته رژیم فاقد لاکتوز باید انجام گردد.

اولین اقدام مهم در مشاوره بیمار و اطمینان بخشی و توضیح دقیق ماهیت عملکردی بیماری و توضیح چگونگی پرهیز از غذا های مستعد نماینده است:

-قهوه، حبوبات، دی ساکاریدها ، کلم که علائم را تشدید می نماید.

-مصرف بیش از حد فروکتوز، سوربیتول یا مانیتول باعث اسهال، نفخ، کرامپ شکمی می گردد.

یک رژیم غذایی حاوی مقادیر اندک الیگوساکارید های تخمیرپذیر، دی ساکاریدها، منوساکاریدها و پلی اول (FODMAP) دیده شده که در بیماران IBS مفید بوده است.

رژیم های با فیبر بالا (سبوس) و عوامل حجم دهنده (پسیلیوم) در درمان IBS به کار می فرایند. مطالعات نشان داده اند که فیبرها در بیماران اسهال غالب و بیماران درد غالب موثر نیستند و بیشتر در بیماران یبوست غالب و یا بیماران دارای اسهال های متناوب همراه با یبوست و نفخ و درد موثر بوده است. فیبرها باید با دوز کم شروع شوند و آهسته دوز آن افزایش یابد و طی چند هفته به دوز 30-20 گرم در روز برسد.

داروهای ضد اسپاسم

از آنجایی که داروهای آنتی کولینرژیک، رفلکس گاستروکولیک را مهار می نمایند جهت درمان دردهای بعد از غذا، توصیه می گردد این داروها، نیم ساعت قبل از غذا مصرف شوند تا در این مدت به سطح خونی مناسب برسند. این داروها با عوارضی چون خشکی دهان، احتباس اداری، تاری دید و خواب آلودگی ممکن است همراه باشند لذا در افراد مسن با احتیاط استفاده گردد و بیشتر پزشکان استفاده از دی سیکلومین را توصیه می نمایند تا عوارض کمتری داشته باشند.

داروهای ضد اسهال

داروهای شبه مخدر اپیوئیدی با اثرات محیطی، درمان اولیه انتخابی برای IBS همراه اسهال هستند. داروهایی مانند لوپرامید.

داروهای ضد افسردگی

داروهای ضد افسردگی علاوه بر اثرات بالا برنده خلق، دارای چندین اثر فیزیولوژیک دیگری هستند که در درمان IBS سودمند است می باشند.

ایمی پرامین (یک TCA) با اثر مهاری خود بر حرکات گوارشی، موجب آهسته شدن ترانزیت روده می شوند هم چنین عملکرد اعصاب آوران احشایی را تغییر می دهند.

اثرات درمانی TCA ها برای علائم روده ای سریع تر و با دوز کمتری نسبت به اثرات ضد افسردگی این داروهاست.، مطالعه روی دزیپرامین هم اثر بخشی آن را روی IBS هماره اسهال نشان داده است.

داروهای SSRI مانند پاروکستین عبور مواد غذایی در روده ها را سرعت می بخشد لذا در درمان IBS همراه یبوست توصیه می شوند. سیتالوپرام (یک SSRI) درک رکتوم از اتساع را مختل و موجب کاهش پاسخ گاسترو کلونیک می گردد درد را کاهش میدهد. اما به علت تناقض در نتایج مطالعات، استفاده از SSRI در درمان IBS احتیاج به اثبات بیشتری دارند .

درمان ضد نفخ

درمان ضد نفخ، معمولا رضایت بخش نیست مگر زمانی که بلع هوا یا آئروفاژی شاخص و یا کمبود دی ساکاریدازها وجود دارد. توصیه می گردد بیماران غذا را آهسته بخورند، آدامس نجوند، نوشابه های گازدار را ننوشند.

اگر تغییر فلور روده یا میکروب هایی که به صورت طبیعی در روده هستند (دیس بیوزیس) عامل بیماری باشد، استفاده از آنتی بیوتیک ها توصیه شده مثلا ریفاکسیمین 550mg دوبار در رور.

ترکیبات پروبیوتیک (حاوی باکتری هایی مثل بیفیدو و لاکتوباسیل) باعث کاهش نفخ و درد می شوند.

داروهای موثر بر سروتونین:

آنتاگونیست های 3-5HT مثل آلوسترون Cilnacetron باعث کاهش درد و کاهش ترانزیت کلون می شوند و در درمان اسهال موثرند ولی عارضه آنها یبوست شدید و ایسکمی کولون است.

آگونیست 3-5HT مثل تگاسرود سبب کاهش نفخ و درد و افزایش حرکات روده می گردد (درمان یبوست) و عارضه آن اسهال و حوادث قلبی عروقی است و باعث شده که دیگر از بازار جمع گردد!

داروی Lubiprostone فعال نماینده کانال کلر در روده است و در درمان یبوست استفاده می گردد.

نحوه درمان IBS

ابتدا شدت بیماری معین گردد.

موارد خفیف: در علائم خفیف و گهگاهی و بدون مسائل روانی اجتماعی، فقط اصلاح رژیم و سبک زندگی و اطمینان بخشی کافی است.

موارد متوسط: علائم متناوب دارند علائم خفیف روانی-اجتماعی دارند.اگر یبوست دارند: فیبر و داروهای حجم دهنده مثل پلی اتیلن گلیکول در قدم اول استفاده می شوند و اگر جواب نداد یا شدید بود lubiprostone یا linaglutid می دهیم.

اگر نفخ و گاز غالب است: رژیم غذایی مناسب، درمان است. اگر اسهال غالب است: داروهایی نظیر لوپرامید - کلیستیرامین در شروع درمان تجویز می گردد.

در موارد شدید، بیماران درد های مداوم و مسائل شدیدتر روانی -اجتماعی دارند و احتیاجمند استفاده از داروهای ضد افسردگی هستند.