منطقه حفاظت شده اشترانکوه؛ شاخصه زیبایی و حیات وحش طبیعت - وبلاگ چاپارها

به گزارش وبلاگ چاپارها، منطقه حفاظت شده اشتران کوه با وسعت 106،607 هکتار در سال 1349 حفاظت شده اعلام شد. منطقه ای کوهستانی در استان لرستان با دامنه ارتفاعی 1300 تا 4080 متر، دمای میانه سالیانه 4 تا 12 درجه سانتیگراد و بارندگی میانه سالیانه 500 تا 900 میلیمتر، منطقه را دارای اقلیم های مدیترانه ای معتدل تا مرطوب سرد نموده است، دریاچه گهر که یکی از زیباترین دریاچه های کوهستانی خاورمیانه است در ارتفاع 2400 متر در این منطقه قرار گرفته است. اشترانکوه از تنوع زیستی گیاهی و جانوری بسیار بالایی برخوردار است، 600 گونه گیاهی و 274 گونه جانوری در منطقه شناسایی شده اند. با خبرنگاران همراه باشید.

جغرافیای اشترانکوه

منطقه حفاظت شده اشترانکوه در استان لرستان N3328 تا N3312 عرض شمالی و E4925 تا E4858 طول شرقی واقع شده است. این منطقه با وسعت 98،407 هکتار در جنوب و جنوب شرقی شهرستان دورود و در بخش غربی شهرستان ازنا و الیگودرز در استان لرستان واقع شده است.

جاذبه های اکوتوریستی

دریاچه گهر

تنوع زیستی گیاهی و جانوری بالا، وجود دریاچه گهر و دیگر چشم اندازهای طبیعی، زمینه فعالیت های علمی، پژوهشی و گردشگری را در منطقه حفاظت شده اشترانکوه فراهم نموده اند. دریاچه گهر یکی از زیباترین دریاچه های کوهستانی خاورمیانه، در ارتفاع 2400 متری در این منطقه قرار گرفته است. عمق دریاچه گهر حدود 28 متر و مساحت سطح آبی آن 100 هکتار است. وجود دریاچه گهر و رودخانه ها و آبشارهای فراوان، تنوع زیستی گیاهی و جانوری از جاذبه های اکوتوریستی منطقه حفاظت شده اشترانکوه به شمار می فرایند.

سراب تیان

تیان نام دهکده ای زیبا و خوش آب و هوا در 22 کیلومتری غرب شهرستان ازنا و در شمال غربی دامنه شمالی اشترانکوه است که در جهت جاده ازنا-دورود واقع شده است. سراب تیان یکی از پدیده های جالب زمین شناسی است. ارتفاع چاه تیان از سطح دریا 2200 متر و دهانه آن تقریبا به قطر 3 الی 4 متر و عمق 5 متر است که بستری سنگی دارد.

این سراب یا چشمه در اوایل بهار به طور ناگهانی و به یکباره پرآب می گردد. دراین زمان از سال آبدهی سراب زیاد بوده و تا ماه ها ادامه می یابد و پس از مدتی در اواخر تابستان و اوایل پاییز به همان نحو به یکباره خشک شده و تا سال آینده و دوره نو بی آب باقی می ماند.

تونل برفی

این اثر زیبا و منحصر به فرد طبیعی در 18 کیلومتری جنوب شهرستان ازنا و منتهی الیه جنوب شرقی اشترانکوه و در ارتفاع 2500 متری از سطح دریا در دامنه شمالی قله 3750 متری کول ازنادر و دره ای به همین نام که 3 کیلومتر با روستای کمندان (واقع در بخش مرکزی شهرستان ازنا) استان لرستان فاصله دارد، واقع شده است.

این مکان به دلیل شرایط توپوگرافی خاص که از سه طرف به دیواره های بلند محصور گشته، محل ریزش و تجمع برف در ماه های سرد سال است. انباشته شدن برف در این دره و تبدیل شدن آن به یخچال و سپس حرکت آب در کف دره سبب حفر کانال (تونل) در زیر برف ها شده، تونلی زیبا و مشهور تحت عنوان تونل برفی را ایجاد نموده است.

از ویژگی های این تونل می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• طول این تونل متغییر بوده و گاه تا چندصد متر می رسد که بسته به زمان، طول آن فرق دارد.
• حداکثر طول این تونل در ماه های اردیبهشت و خرداد و حداقل آن در ماه های شهریور و مهر ثبت شده است.
• پهنا یا عرض این تونل در برخی نقاط به 10 متر و ارتفاع آن به 4/5 متر هم می رسد.
• شکل تونل که از شکل دره پیروی می نماید که شیب زیادی دارد، بنابراین هوای داخل تونل در اثر مجاورت با یخ و برف بعد از سرد شدن به دلیل چگالی زیاد، هوای سرد نشست پیدا نموده و از دهانه پایین تونل نسیمی خنک و دائمی در جریان است به نحوی که گاه اختلاف دمای داخل تونل با بیرون آن به بیش از 25 درجه سانتی گراد می رسد.

آب حاصل از این تونل در رودخانه کمندان سرازیر می گردد. بنابه اظهارنظر کارشناسان با توجه به گذر این آب از سنگ های دگرگون شده منطقه، گاه رسوب و انحلال عناصری چون کلسیم، منیزیم، آهن در آن، کیفیت آب عبوری از تونل به منظور آشامیدن مناسب شده و آب معدنی مطلوبی را حاصل نموده به طوری که آب شرب شهرستان الیگودرز را که به فاصله 40 کیلومتری از آن قرار گرفته است تامین می نماید.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی منطقه شامل گونه های بلوط ایران، ارس یا سروکوهی، بادامک، گلابی وحشی، زالزالک، گون، درمنه، بومادران، آویشن، سریش ایرانی، لاله واژگون، کما، کلاه میرحسن، پونه اشترانکوهی، محلب، شیرخشت لرستانی، سیر، موسیر و … است.

بومادران

گیاه بومادران از زمان های بسیار قدیم به واسطه خواص درمانی اش از معروفیت و اعتبار بالایی برخوردار بوده و حتی گرده های این گیاه در کنار مدفن های انسان عصر نئاندرتال یافت شده است. چینیان باستان شاخه های بومادران را در هنگام تفال و پیشگویی با کتاب فالگیری به نام آی چینگ، در اطراف می پراکندند و عنوان ساقه پیشگو را به آن داده بودند. یونانیان در طول جنگ ها از خواص درمانی این گیاه استفاده می کردند. بر اساس برخی از منابع معتبر، این گیاه به نام آشیل نیز معروف است، زیرا قهرمان بزرگ یونان، آشیل، این گیاه را برای شفای زخم های سربازان خود در میدان جنگ به کار می برده است. بیشتر خواص درمانی این گیاه به وسیله یک گیاه پزشک به نام آچیلس کشف شده است. نام علمی این گیاه، میلفولیوم، به معنی هزار برگ است که به شاخه های پر برگ بومادران اشاره دارد.

مردم روستاهای انگلیس این گیاه را با نام های زخم بند سرباز و علف بخار می شناسند که گواهی بر شفابخشی و التیام زخم گیاه است. از خاصیت بندآوری خونریزی برگ های ساییده شده بومادران برای جلوگیری از خونریزی زخم ها استفاده شده است. نام دیگر این گیاه خون دماغ است که دلیل این نامگذاری استفاده از آن برای بند آوردن خونریزی دماغ بوده است. روستاییان برگ های تازه بومادران را در سوراخ های بینی فرو می نموده و خونریزی را بند می آوردند. سرخپوستان آمریکایی نیز به خواص شفابخش بومادران پی برده بوده و برخی از قبایل سرخپوست از این گیاه برای درمان زخم ها، بریدگی ها و کوبیدگی ها استفاده می نموده اند .

سرخپوست ها بعلاوه از دم نموده این گیاه برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله خونریزی، تب و غیره استفاده می کردند. برخی دیگر از این قبایل بومادران را برای هضم غذا و تقویت عمومی بدن مصرف می کردند. در طب سنتی آمریکا و نیز طب سنتی اروپا، بومادران برای کاهش تورم و بهبود مفصل های روماتیسمی تجویز می نمایند و چای داغ این گیاه درمان خانگی سرماخوردگی های سخت است. امروزه گیاه پزشکان بومادران را به عنوان یکی از داروهای ضدتب، سرماخوردگی های تب دار و آنفلونزا می شناسند و آن را به همراه اقطی و نعنا صحرایی تجویز می نمایند.

از نظر بهداشتی، این گیاه یک پاک نماینده و تقویت نماینده پوست است که این ویژگی ناشی از خواص قابض نمایندگی بومادران است. چای بومادران که از ساقه های گلدار تهیه شده باشد بخصوص برای پوست های چرب مفید است

گونه های شاخص جانوری

پستانداران

پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، کل و بز، قوچ و میش، گربه وحشی، کفتار، گرگ، روباه، شغال، شنگ.

پلنگ ایرانی

پلنگ ایرانی یکی از گربه سانان زیبای دنیا است که کوچکترین حیوان در میان چهار گربه بزرگ رده Panthera است. شیر، ببر و جگوار دیگر گربه های این رده هستند. پلنگ نسبت به شیر، ببر و جگوار پراکندگی، جمعیت و شرایط حفاظتی بهتری دارد. شبیه به جگوار است اما کوچکتر و لاغرتر است. موفقیت بالای این گونه در حیات وحش به قابلیت های شکارگری فرصت طلبانه اش و انطباق پذیری اش با زیست گاه های مختلف بستگی دارد. امکان دویدن با سرعت 85 کیلومتر در ساعت ، توانایی بی نظیرش در بالا رفتن از درخت حتی در حالی که لاشه بزرگی را حمل می نماید و توانایی استتار فوق العاده از قابلیت های شاخص پلنگ است. پلنگ ترکیبی از سرعت، چابکی، انعطاف و قدرت است و می تواند خود را با طعمه ها و منطقه ها گوناگون وفق دهد. شنوایی پلنگ 2 برابر انسان است و در نور ملایم، شش برابر بینایی اش بهتر از انسان است.

پرندگان

کبک دری، کبک، عقاب طلایی، کرکس، کرکس مصری، شاهین، بالابان، دلیجه کوچک، سهره طلایی، سهره نوک بزرگ، سار صورتی، جیجاق

کبک

کبک پرنده ای زیبا، آرام و وحشی است که در بسیاری از دشت ها، دامنه ها و کوهپایه ها پراکنده است. این پرنده در نواحی وسیعی از دنیا نظیر شمال آمریکا، شرق اروپا، خاورمیانه، آسیای مرکزی، شبه قاره هندوستان و باختر دور پراکنده است.

این پرنده در پرتگاه هایی با شیب تند، کوهستان های صخره ای و قلل مرتفع با گیاهان اندک و پراکنده، در ارتفاع بین 3500-1800 متری و به ندرت کمتر از آن به سر برده و در میان سنگ ها و اغلب در لبه صخره های مرتفع آشیانه می سازد. نژاد بومی اصیل ایران است. در زمستان های سرد به ندرت مهاجرت می نماید.

در هنگام احساس خطر با سوت زدن های ممتد (بیشتر نرها سوت می زنند) یکدیگر را از خطر مطلع نموده، در یک لحظه در جای خود میخکوب می شوند درحالیکه با تمام دقت اطراف خود را نگاه می نمایند. اگر شدت خطر را نزدیک احساس نمایند با سرعت می دوند و خود را به صخره ها می رسانند و با مهارتی خاص و تماشایی بصورت دولا دولا (حالتی شبیه به سینه خیز رفتن انسان) درحالیکه بر روی ساق پا حرکت می نمایند، سر خود را پایین نگه داشته در میان صخره ها پنهان می شوند.

در صورت روبرو شدن با خطرهایی که معمولا او را از بالای سر مورد هجوم قرار می دهند (مثل پرندگان شکاری)، ابتدا پرهای دم را به صورت چتری باز نموده آغاز به لرزاندن پرهای دم می نماید (احتمالا برای ترساندن موجود مهاجم) سپس در مدت زمان کمتر از یک دقیقه، مانند تیری که از چله کمان رها شده باشد با فشاری که به پاها وارد می سازد، فرار می نماید.

خزندگان و دوزیستان

لاک پشت مهمیزدار، آگامای صخره ای فلس درشت، گرزمار، افعی شاخدار، سوسمار مارچشم

گرزمار

بزرگترین و معروفترین افعی ایران، گرزمار مشهور است. فراوانترین مار سمی 70 قله است که زهر آن کشندگی بالایی دارد. لای سنگ ها و بوته ها و علفزارها لانه می سازد. گردن تعیین و سری مثلثی شکل باپولک های ریز دارد.

گردن کاملا تعیین، سر مثلثی شکل با پولک های ریز، مردمک چشم عمودی ، پوزه گرد و پولک رسترال متصل به دو یا سه عدد پولک، بین فاصله دو چشم 8 تا 12 پولک، دور چشم 13 تا 19 پولک، بین چشم و لب بالا 2 یا 3 پولک، سطح پشتی تیغه دار و در 23 یا 25 یا 27 ردیف و سطح زیرین دم 32 تا 54 عدد، پولک مخرجی منفر دارد.

رنگ بدن متفاوت و بیشتر به رنگ خاکستری روشن یا تیره یا نقره ای متمایل به سیاه، ساده و یکنواخت یا با خال های متفاوت، خال ها گاهی به شکل دایره های ناقص یا کامل متمایل به قرمز آجری یا زرد زیتونی همراه با خال های کوچک تیره، دارای خط پهن قهوه ای تیره در دو طرف گردن و به سمت قسمت خلفی چشم ممتد، سطح پشتی برخی نمونه ها به رنگ قهوه ای روشن یا خاکستری با خطوط قهوه ای تیره و لکه های قرمز آجری، امتداد این نقوش از ناحیه گردن تا انتهای دم، سطح شکمی سفید یا زرد روشن و گاهی با خال های سیاه و سفید است.

حداکثر طول 168 سانتیمتر، دم 20 سانتیمتر بوده و تغذیه از مارمولک ها، موش ها، گنجشک ها و تخم پرندگان است.

تعارضات و تهدیدهای منطقه

وجود روستاهای متعدد در داخل و حاشیه منطقه، حضور عشایر، وفور سلاح و مهمات، اراضی کشاورزی و مستثنیات، وجود معادن، برداشت بی رویه گیاهان دارویی و خوراکی و فشار گردشگران از مهمترین عوامل تهدید نماینده منطقه به شمار می فرایند.