ناخوش احوالی جازموریان ، خشکی تالاب و هزار بلای محیط زیستی برای جنوبی ها! - وبلاگ چاپارها

به گزارش وبلاگ چاپارها، تالاب جازموریان که در مرز دو استان سیستان و بلوچستان و کرمان قرار گرفته، در آستانه یک خشکی تمام عیار بوده و این خشکی عامل انواع مسائل زیست محیطی چند ساله اخیر استان های جنوبی است.

گروه دانشگاه وبلاگ چاپارها، حنانه جانمحمدی؛ * تالاب هامون جازموریان با گستردگی حدود 70 هزار کیلومترمربع می باشد که 49 درصد آن در سیستان و بلوچستان و 51 درصد در استان کرمان واقع شده است. نیمه غربی این تالاب به وسعت 35 هزار و 600 کیلومتر مربع در کرمان و نیمه غربی آن به بزرگی 34 هزار کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. نواحی جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان در محدوده تالاب هامون جازموریان واقع شده اند.

این تالاب به عنوان یک منبع استراتژیک و پراهمیت آب شیرین، پیرو خشکسالی های مداوم در سال های اخیر به کانون بحرانی ریزگرد های جنوب استان سیستان و بلوچستان و کرمان تبدیل شده و کم توجهی به این موضوع باعث مسائل جبران ناپذیری برای شهرستان های جنوبی کرمان و غربی سیستان و بلوچستان شده است. ساخت مداوم سد و بند در استان کرمان مثل سد عروس بانی آخرین نفس های این تالاب را هم گرفته، در آن حد که جازموریان حالا به تمامی خشک و آسیب پذیر تر از گذشته شده است و اگر راهکاری صحیح برای جان بخشی دوباره به آن اتخاذ نگردد، معضلات متعددی را برای مردم استان های جنوبی ایران به وجود خواهد آورد.

جازموریان در گذشته یکی از ظرفیت های مهم کشاورزی و دامداری در کرمان و سیستان و بلوچستان بوده، اما هم اکنون در خطر نابودی واقع شده است؛ هرچند که تا به امروز قسمت بزرگی از نابودی اش را رقم زده اند. بیشتر کسانی که در گذشته به کشاورزی در جوار این تالاب مشغول بودند، مهاجرت نموده و به کاری جز کشاورزی مشغول اند. ماجرای خشکی هامون و به دنبال آن پرواز ریزگرد های مزاحم، گله همیشگی مردم دلگان، ایرانشهر، جیرفت و سرتختی و ... است . وجود تپه های شنی در این اراضی هم نشان دهنده شدت این اتفاق است. بسیاری از شهروندان و روستاییان جنوب کرمان و غرب سیستان وبلوچستان به دلیل پراکندگی ریزگرد ها سالهاست که با مسائل تنفسی دست و پنجه نرم می نمایند.

با این حال، مسئله اختصاص اعتبارات از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای احیای تالاب جازموریان مورد بحث و کنکاش بوده و هست. سال گذشته این سازمان تمام اعتبار مربوط به احیای تالاب جازموریان (طرح ملی حفاظت پایش و احیای تالاب ها و رودخانه های در معرض خطر و تهدید کشور) را به صورت متمرکز به استان کرمان تخصیص داده، در حالی که نیمی از تالاب در استان سیستان و بلوچستان واقع شده. از طرفی تمام مصیبت های تالاب ناشی از سوء مدیریت زیست محیطی و آبی و احداث کلکسیون سد ها در جهت هلیل رود استان کرمان است. در واقع آن بخش از تالاب که در سیستان و بلوچستان واقع شده است ، به دلیل عدم دریافت حقابه ای از آبریز شمال و استان کرمان، خشک شده و تهدیدی برای تبدیل شدن به کانون های گرد و غبار در منطقه است.

محمد دوریش، کنشگر محیط زیست در تبادل نظر با خبرنگار وبلاگ چاپارها می گوید: تالاب جازموریان در مرز بین استان های کرمان و سیستان و بلوچستان و نزدیکی استان فارس قرار گرفته و یک محدوده 500 هزار هکتاری را شامل می گردد. اگر تاب آوری آن مطلوب نباشد و حق آبه اش تامین نگردد، سبب مهاجرت مردم از اطراف تالاب می گردد و کشاورزی در کهنوج، جیرفت و دلگان را متاثر خواهد نمود.

درویش با انتقاد از عملکرد دستگاه های مربوط در رسیدگی به شرایط جازموریان ادامه می دهد: این خشکی می تواند زمینه ساز تشدید بیابان زایی در شرق استان فارس نیز بگردد و کارایی سرزمین را به شدت متخل کند. این درحالی است که اگر تالاب جازموریان حال خوبی داشته باشد، می تواند به یکی از قطب های گردشگری تبدیل شده و به کاهش مهاجرت، افزایش سود پایدار، رشد درآمد صیادی، جذب جمعیت پرندگان مهاجر برای حاصل خیزی خاک و تامین غذای ماهیان، مبارزه با هجوم ملخ ها و ... منجر بگردد.

بیشتر بخوانید:

حال تالاب جازموریان خوب نیست / استان فارس در آستانه بیابان زایی!

این کارشناس که به عنوان محقق در زمینه بیابان و شناخت مولفه های بیابان زایی نیز شناخته شده، تاکید می نماید: تالاب به 150 میلیون متر مکعب آب به صورت سالانه احتیاج دارد. بعد از این که حق آبه تالاب تامین شد، ما باید حق آبه صنعت و کشاورزی را از روی این تالاب بپردازیم. اهمیت جازموریان در این جا پیدا می گردد که بعد از تامین آب شرب مهمترین حق آبه مربوط به این تالاب است. متاسفانه سدسازی های متعدد و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در استان کرمان باعث شده که تالاب به جز در مواقعی که ما با سدسازی رو به رو هستیم، خشک باشد.

اما وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در خصوص آخرین شرایط تالاب جازموریان در سیستان و بلوچستان معتقد است: یکی از ویژگی های تالاب در سیستان و بلوچستان این است که به دلیل سطح همواری و عمق کمی که دارد ، اگر آب اندکی هم وارد تالاب گردد پهنه زیادی آبگیری می گردد که این آبگیری منجر به احیای پوشش گیاهی، تثبیت بستر تالاب و پیشگیری از وقوع گرد و غبار می گردد.

پورمردان افزود: اقداماتی از سوی سازمان محیط زیست برای بهبودی شرایط تالاب جازموریان شکل گرفته، که یکی بحث تدوین برنامه جامع مدیریت زیست بومی این تالاب است که مثل همه تالاب های کشور در دست پیگیری است و کار های مقدماتی اش اجرا شده است. این سند به عنوان یک سند بالا دستی و یک برنامه محوری ، همه دستگاه های متولی و درگیر تالاب جازموریان را در واقع موظف به انجام یکسری اقدامات مثبت می نماید و تا به امروز در این زمینه جلساتی موثری برگزار شده است. نکته مثبت این نوع سند برای تالاب های کشور این است که ما شاهد برنامه ریزی هایی برای تالاب با مشارکت جوامع محلی هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان تاکید نمود: بسیاری از اهالی منطقه به دلیل خشک شدن بخش اعظمی از تالاب، بیکار شده اند. تغییرات اقلیمی و خشک شدن تالاب در یک دهه اخیر شدت بیشتری داشته است. جازموریان در بخش سیستان و بلوچستان بین 70 تا 80 درصد بدون آب شده است. ما با دست بردن در طبیعت به تغییرات اقلیم یاری نموده ایم. این درست که نزولات جوی کاهش یافته، ولی سدسازی بر روی هلیل رود در استان کرمان که یکی از سرشاخه های اصلی این تالاب بوده، باعث بی آبی آن شده است. از وزارت نیرو مطالبه حقابه تالاب را داریم. با ایجاد سد در بحث مالی اقدام خوبی اجرا شده، اما در مالی بر مبنای توسعه پایدار در سدسازی برای مناطق پایین دست، حقابه در نظر گرفته می گردد.

وی اعلام کرد: در گذشته تالاب از پوشش گیاهی بسیار مناسبی از جمله استبرق، کهور و محل زیست پرندگان و آبزیان نادری بوده است که تقریبا از بین رفته اند، ولی هنوز هم با پیگیری اصحاب رسانه و نمایندگان مجلس می گردد برای احیای این تالاب کوشش کرد.

او گفته که حقابه زیست محیطی یک تالاب به این معنی است که مقدار آب مورد احتیاجی که تالاب برای زنده ماندن لازم دارد، تامین گردد. حقابه های زیست محیطی یکی از مهمترین مطالبات این حوزه است. در سال گذشته با راه اندازی اداره حفاظت محیط زیست در شهرستان دلگان و مستقر کردن نیرو در این اداره که جزو 95 پروژه ای است که تا خاتمه سال در استان اجرا می گردد، گام بلندی در این زمینه برداشتیم.

با وجود امید بخشی رئیس سازمان محیط زیست سیستان، اما وبلاگ چاپارها در کوشش مکرر برای پیگیری این مسئله مهم از نمایندگان دو استان کرمان و سیستان و بلوچستان است؛ مسئله ای که باعث ریزگرد های فراوان در این دو استان شده و مردم را به بیماری های متعددی دچار نموده است.