فیلم سراسر شب؛ فانتزی ترین اثرِ سینمای ایران - وبلاگ چاپارها

به گزارش وبلاگ چاپارها، این توصیف شماری از کسانی است که این فیلم را دیده اند. فرزاد موتمن هم این توصیف را قبول دارد و می گوید اکران نشدن فیلم اتفاقا به همین متفاوت بودنش برمی گردد: در سینمای ما این قاعده شده که هر فیلمی که کمی خلاف قاعده باشد، باید حذف گردد.

پولاد امین| فرزاد موتمن یکی از رنگارنگ ترین کارنامه ها را در میان کارگردانان سینمای ایران دارد. از فیلم کوچک پست مدرنیستی هفت پرده تا درام های جنایی- کارآگاهی باج خور و آخرین بار کی سحر رو دیدی؛ از فیلم آرام شب های روشن تا تجربه فرمی صداها؛ از جعبه موسیقی تا سایه روشن؛ از درام اجتماعی عبوس خداحافظی طولانی تا کمدی های شوخ و شنگی، چون چشم و گوش بسته و پوپک و مش ماشالله.

در میان این کارنامه پربرگ و متنوع، اما خودش می گوید عاشق فیلم سراسر شب است. فیلمی که حالا دو سال می شود پشت خط اکران مانده است. سراسر شب، فانتزی ترین فیلمی است که در سینمای عبوس و عمیقا بی تخیل ایران ساخته شده است.

این توصیف شماری از کسانی است که این فیلم را دیده اند. فرزاد موتمن هم این توصیف را قبول دارد و می گوید اکران نشدن فیلم اتفاقا به همین متفاوت بودنش برمی شود: در سینمای ما این قاعده شده که هر فیلمی که کمی خلاف قاعده باشد، باید حذف شود.

حتی می بینیم که جشنواره فجر هم این رویه را پی گرفته و در سال های اخیر به فیلم های متفاوتی، چون سراسر شب، روسی یا بی وزنی توجهی نشان نداده است. فرزاد موتمن بعد از این گلایه ها می گوید که شنیده سراسر شب به زودی اکران خواهد شد. می توان حدس زد که در اوضاع و احوال این روز ها شاید این شادمان نماینده ترین خبر برای فرزاد موتمن باشد .

واقعا بعد از چند سال قرار است سراسر شب اکران شود؟

اولش قرار بود سراسر شب اردیبهشت ماه در گروه سینما های آزاد به نمایش درآید، ولی خوردیم به قضیه کرونا و این اتفاق نیفتاد. تا همین اواخر که تهیه نماینده فیلم نامه ای فرستاد به سازمان سینمایی و تقاضا کرد فیلم دوباره در برنامه اکران قرار گیرد.

چند روز پیش که با رئیس سازمان سینمایی صحبت می کردم گفت با این درخواست موافقت شده است. در این میان البته اوج گیری دوباره کرونا و افزایش آمار ابتلای مردم باعث شده که دچار تردید شویم که آیا اکران فیلم در این شرایط تصمیم درستی است یا نه. به این دلیل عجالتا تصمیم بر این شده که فعلا فیلم به صورت آنلاین اکران شود و قراردادش هم بسته شده است .

یعنی سراسر شب قطعا اکران خواهد شد یا هنوز معین نیست و درحال سبک سنگین کردن هستید؟

نه، این تصمیم گرفته شده، فقط تاریخ دقیق اکران معلوم نشده است که فکر می کنم در روز های آینده معین شود .

تا آنجا که از خودتان شنیده ایم، سراسر شب را خیلی دوست دارید. پس چرا نمایش عمومی این فیلم این قدر طول کشیده؟

واقعیتش این است که بروکراسی اکران یا آن چیزی که به آن می گویند مافیای اکران، تا به امروز مانع از اکران این فیلم شده است. یعنی رسما فیلم را بلاک نموده و نگذاشته اند روی پرده بیاید. به این شکل که چندین و چند بار زمان نمایش فیلم را تغییر داده و به تعویق انداخته اند .

دلیلش را نمی دانید؟ به هرحال قطعا با شما که نباید مشکل شخصی داشته باشند .

نه، دلیلش این است که ته دل شان می گویند چرا این فیلم شبیه فیلم های ما نیست. یعنی دلیلش این است که این آقایان تا به امروز به عمرشان فیلمی مانند سراسر شب ندیده اند.

یعنی منظورتان این است که سازمان دهندگان اکران عقیده دارند که کل سینمای ایران باید با سلیقه آن ها کار نمایند؟

دقیقا ماجرا به همین سادگی و البته مسخرگی است. این دوستان عقیده دارند که اگر چیزی را متوجه نشوند، بقیه مردم هم متوجه نخواهند شد و فیلمی که این ها نفهمند، بقیه مردم هم آن را نخواهند فهمید و از آن استقبال نخواهند کرد .

می بینید که سینمای ایران عملا تک رنگ شده است. ما یک سینمای کمدی داریم که مال این آقایان است و یک جور به خصوصی از درام های پرخاشگر در سال های اخیر که آن هم محصول مشترک آقایان و سازمان سینمایی است. این تمام سینمای ایران است و البته همان چیزی است که اداره نمایندگان سینما می خواهند.

در این سینما هیچ ریسکی نباید انجام شود و هر تجربه جدیدی که ورای تجربیات کم شمار آقایان باشد، جایی ندارد. چون بیشترشان هم آدم هایی هستند که نمی توان آن ها را سینمادوست واقعی به شمار آورد و کار اصلی شان هم ساخت وساز و معدن و تجارت سنگ و جواهر است و نه سینما.

این ها از سر اتفاق وارد سینما شده اند، سلیقه تربیت شده ای هم ندارند و اغلب شان حتی در حد دو سه کلمه هم نمی توانند درباره سینما حرف بزنند. ولی متأسفانه همین آدم ها و همین سلیقه های محدود در سینمای ایران تصمیم می گیرند و نتیجه این فرایند هم همین فیلم هایی است که می بینیم .

البته ظاهرا شما با برگ برنده ای که در دست دارید، در این سینمای تک رنگ از دور خارج و مثل خیلی ها اوت نشده اید. این برگ برنده هم چیزی نیست مگر کارنامه بسیار بسیار متنوع شما که هر نوع فیلمی را در آن می توان یافت و حتی در فیلم هایی مانند چشم وگوش بسته و پوپک و مش ماشالله محصولات مورد نظر آقایان را ارایه داده اید و این باعث شده حتی در همین ساختار فعلی هم بیکار یا کم کار نشوید .

بله، هرازگاهی کمدی می سازم و این دوستان را می نشانم سر جاهاشان. بار ها گفته ام که اگر بخواهم از این کار ها بکنم و از این فیلم ها بسازم، قطعا بهتر از آن ها می توانم .

برگردیم سراغ سراسر شب؛ ظاهرا بار ها گفته اید که فیلم محبوب تان است .

درواقع می توانم بگویم که این فیلم اصلی ترین فیلمی است که در زندگی ام ساخته ام .

چگونه؟

ببینید، بیشتر چیز هایی که من در سینما دوست دارم در این فیلم هست. در حقیقت سراسر شب رادیکال ترین و متفاوت ترین فیلم کارنامه من است. بار ها گفته ام که یک فیلمساز مولف نیستم و بیشتر کارگر سینما هستم که فیلمی را که به من می دهند می سازم.

در خصوص سراسر شب، اما این فیلم را فیلمی تألیفی می دانم که خودم فیلمنامه اش را نوشته ام و هم اینکه به طورکلی با دیگر فیلم های من تفاوت دارد. یک فیلم خاص که اگر قرار باشد آیندگان مرا با یک فیلم به یاد داشته باشند، ترجیح می دهم آن یک فیلم سراسر شب باشد .

شما کارگردان چندان کم کاری نیستید و با این کارنامه متنوعی هم که دارید، می توانم بپرسم چرا این قدر دیر سراغ ساخت فیلم محبوب تان رفتید؟

باید صبر می کردم کمی پخته تر شوم. این را واقعا جدی و از ته قلبم می گویم. 20 سال پیش اصلا جرأت ساخت فیلمی مانند سراسر شب را نداشتم. فکرش را هم نمی توانستم بکنم .

شوخی که نمی کنید؟ بسیاری از سینماگران جاه طلبانه ترین فیلم هاشان را در جوانی یا پیش از میانسالی ساخته اند .

نه واقعا دلیلش همین پختگی بود. برای ساخت هر چیزی باید آن اعتماد به نفس لازم برای آدم به وجود بیاید. من این اعتماد به نفس را نداشتم و البته برای فیلم اولم هم این موضوع صادق بود.

یعنی من نخستین فیلمم را هم دیر ساختم، در حوالی چهل ویک سالگی و تا قبل از آن اعتماد به نفسم در حد ساخت فیلم های کوتاه و مستند بود. تا اینکه در حوالی چهل سالگی این اعتماد به نفس به وجود آمد و احساس کردم می توانم فیلم بلند صددقیقه ای بسازم .

این کمبود اعتماد به نفس می توانست راستا حرفه ای و کاری شما را عوض کند .

به هرحال همه مان سرنوشتی داریم و برای برخی قرار شده آن اتفاق خوب زندگی در میانسالی رخ دهد .

با این اوصاف، سراسر شب باید مدت ها در ذهن شما زندگی نموده باشد، تا آن لحظه که حس نموده اید وقتش رسیده .

بله دقیقا. ایده اصلی سراسر شب سال 90 به وجود آمد و من از آن سال شروع کردم به کار روی این ایده و حتی نوشتن دیالوگ هایش- تا حدی که اتاقم پر از یادداشت درباره سراسر شب بود.

اما تا سال 96 هیچ کاری روی آن ها نکردم، یعنی 6 سال طول کشید تا بتوانم عزمم را جزم کنم و نوشتن فیلمنامه را شروع کنم. تا بالاخره ساختمش. البته آن قدر اذیتم کردند که شاید دیگر جرأت ساخت چنین فیلمی را نداشته باشم یا حداقل بروم در جای دیگری چنین فیلمی بسازم .

با توجه به اهمیتی که سراسر شب برایتان دارد، دلشوره اکرانش را ندارید؟ هراس از اینکه مخاطب از فیلم استقبال نکند؟ به خصوص که سلیقه تماشاگران در سال های اخیر با فیلم های خاصی تربیت شده و کمتر به آثار متفاوت روی خوش نشان می دهند .

هیچ فیلمی نمی تواند با تمام تماشاگران ارتباط بگیرد. حتی فیلم های اسپیلبرگ. اسپیلبرگ فیلم هایش خیلی می فروشد و در نتیجه می شود گفت: تماشاگران وسیعی در تمام جهان دارد. اما حتی در خصوص او هم سلایقی هستند که فیلم هایش را نمی پسندند.

من خودم یکی از آن ها هستم که نمی توانم فیلم های او را به جز فیلم های اولیه اش مانند شوگرلند اکسپرس و برخورد نزدیک از نوع سوم تحمل کنم. حتی یادم است که سر ژوراسیک پارک خوابم برد و آن فیلم برایم مثل والیوم عمل کرد.

این چیز ها را گفتم تا بگویم که امید من برای سراسر شب به همین سلیقه های متفاوت است. سلیقه هایی مانند خودم که سر ژوراسیک پارک خواب مان می گیرد. این جور سلایق سراسر شب را خواهند دید و لذت خواهند برد. منظورم این است که اگر به فیلم فرصتش را بدهند می تواند تماشاگران خودش را پیدا کند .